شمارۀ 117 مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت با عنوان «ما و هگل 3» منتشر شد. پیشتر دو شمارۀ دیگر از این ماهنامه به همین موضوع اختصاص یافته بود. محمدمهدی اردبیلی دبیر این شماره، دربارۀ هگل و جایگاه او در تاریخ اندیشه چنین نوشته است: «می‌توان هگل را نقطۀ اوج و تجلیِ اعلای فلسفه مدرن و ایدۀ مدرنیته دانست. در اندیشۀ هگل است که ایدۀ مدرن به والاترین و فراگیرترین شکل نظام‌مند خود دست می‌یابد و به همین دلیل است که منتقدان مدرنیته و فیلسوفان پست‌مدرن، برای تعین بخشیدن به فلسفه خود و صحه گذاشتن بر فاصله‌شان از اندیشه مدرن، بیش و پیش از هر چیز هگل را در مقام جامع و دربرگیرنده کل فلسفۀ مدرن مورد انتقاد و حمله قرار می‌دهند. متفکران مدرن، نهایتا باید در راستای روشن ساختن نسبت خود با هگل بکوشند و متفکران منتقد مدرنیته نیز باید بیش و پیش از هر متفکری، هگل را به عنوان «غول مدرن» مورد انتقاد و هجمه قرار دهند. این هجمه‌ها از همان نخستین سال‌های پس از مرگ هگل (از سوی امثال نیچه و کی‌یرکه‌گور) آغاز شده و تا به امروز توسط منتقدان پست مدرن (دلوز، فوکو، دریدا و …) ادامه یافته است. در یک کلام هگل نمایندۀ «امر مدرن» است، چه نزد دوستانش، چه نزد دشمنانش.» موضوع مهم و قابل توجه برای اندیشمند و همچنین مخاطب فلسفه در ایران این است که فقط پرداختن به هگل و بررسی جایگاه ویژۀ او در تاریخ اندیشه کافی نیست. شاید یکی از مهم ترین پرسش هایی که باید پس از پر رنگ شدن جایگاه هگل در تاریخ اندیشه و فلسفۀ مدرن طرح شود بررسی رابطۀ “ما و هگل” است. به این معنی که «ما» چگونه هگل را فهمیده‌ایم و با «کدام» هگل مواجه شده‌ایم؟ دبیر دفتر ماه، این پرسش را در سطحی عمیق‌تر نه تنها به هگل‌خوانی و هگل‌دانیِ ما، بلکه حتی به نوع مواجهه ما با عقل مدرن و به طور کلی مدرنیته مربوط می داند. و چنین نتیجه می گیرد که « پرسش از «نسبت ما و هگل»، نه تنها پرسش از شیوه‌های تفسیر هگل در ایران است، بلکه چه بسا راهگشای فهم نسبت ما با عقل مدرن، با خود مدرنیته، با جهان پسامدرن، و حتی نسبت ما با خودمان به میانجیِ مدرنیته باشد.»
ماهنامه اطلاعات حکمت و معرفت، پیش تر دو ویژه‌نامه با موضوع نسبت «ما و هگل» منتشر کرده و این شماره بخش سوم و آخرین دفتر با این موضوع است. دفترماه شمارۀ 117 مجلۀ اطلاعات حکمت و معرفت مشتمل بر هفت مطلب است. اولین مطلب گفت و گویی با دکتر محمدرضا بهشتی، هگل‌پژوه و استاد دانشگاه تهران، است که در آن، به جنبه‌های مختلف این نسبت، تاریخچه هگل‌خوانیِ ما، امکان فهم ما نسبت به هگل و نهایتاً مساله امکان ترجمه پرداخته شده است. پس از آن گفت و گویی با دکتر محمدعلی مرادی، دانش‌آموختۀ فلسفه از دانشگاه برلین است که این مصاحبه نیز از نسبت میان ما و هگل آغاز شده و به آسیب‌شناسی فلسفه‌خوانیِ ما و شیوه ترجمۀ آثار فلسفی می پردازد. سومین مطلب با عنوان «روشنگری ایرانی و خودآگاهی ادبی» مقاله‌ای است از سالور ملایری که به کاربرد مفهوم خودآگاهی هگلی در شناخت و همچنین آسیب‌شناسیِ روشنفکری ایرانی (با تمرکز بر نمونۀ آخوندزاده) در ساحت ادبیات و فرهنگ پرداخته است. این مقاله بیش از آنکه به هگل بپردازد به «ما» اختصاص دارد و می‌توان در پرتو آن لااقل تلاشی برای بهره‌گیری از مفاهیم هگلی در بازخوانی و واکاویِ «ما» را مشاهده کرد.
به گفتۀ دبیر دفتر ماه، در چهار مقالۀ بعدی تلاش شده تا از سطح نسبت «ما و هگل» عبور کنند و به بحث از نسبت «ما با خودمان» به میانجی هگل وارد شود. «روشن است که در این میان، یکی از نام‌هایی که احتمالاً به ذهن متبادر می‌شود، دکتر سیدجواد طباطبایی است. شهرت دکتر طباطبایی بیشتر به دلیل استفاده از روش‌های مدرن غربی در تامل و تاریخ‌نگاریِ اندیشه ایرانی و تکیه بر مبانی فلسفی، به ویژه هگل است. در نتیجه، این بخش شامل چهار متن در همین خصوص است که از یک سو، به ارزیابی و بررسی هگل‌پژوهیِ طباطبایی و از سوی دیگر به روش‌شناسی و تاریخ‌نگاریِ اندیشه، سیاست و فرهنگ ایرانی توسط ایشان می‌پردازد.» بر این اساس چهارمین مطلب این ویژه‌نامه با نام «مقدمه ای بر روش شناسی سید جواد طباطبایی» به قلم احمدرضا آزمون به روش‌شناسی دکتر طباطبایی پرداخته شده که تلاشی برای بررسی و تحلیل برخی از مهمترین شاخصه‌های روش فکری ایشان است. مقالۀ پنجم با عنوان «طباطبایی و کربن: بازخوانی یک اثرپذیری» از مهسا اسدالله‌نژاد با نقد وجوه هگلیِ اندیشه‌های دکتر طباطبایی، بر تاثیرپذیری ایشان از هانری کُربن متمرکز شده و نهایتاً به نقد انسداد و مشکلات ناشی از این رویکرد می‌پردازد. مقالۀ ششم با عنوان «نقدی بر تفسیر طباطبایی از پدیدارشناسی روح هگل» به هگل‌پژوهی طباطبایی اختصاص دارد. دکتر علی‌اصغر مروت در این مقاله تلاش کرده است تا شرح و البته نقدی همه‌جانبه نسبت به درسگفتارهای ایشان در خصوص پدیدارشناسی روح به دست دهد و هگل‌پژوهی ایشان را مورد ارزیابی انتقادی قرار دهد و نهایتاً نشان دهد که تفسیر طباطبایی از هگل، تا چه حد قابل دفاع و تا چه میزان قابل انتقاد است. اردبیلی به این نکته اشاره می کند که «به دلیل ماهیت عمدتاً انتقادیِ مطالب، تلاش شد تا با خود دکتر طباطبایی نیز مصاحبه‌ای انجام شود که ایشان علی‌رغم تلاش‌های مکرر به دلیل کسالت از انجام آن امتناع ورزیدند. همچنین با وجود پیگیری‌های مکرر شرایط مصاحبه یا دریافت مطلب از شاگردان ایشان نیز فراهم نشد.» درنهایت هفتمین و آخرین نوشتار دفتر ماه با عنوان «طباطبایی فراتر از یک هگل پژوه است» گفت و گویی است با دکتر احمد بستانی. این گفت و گو علاوه بر مسالۀ هگل‌پژوهی دکتر طباطبایی و همچنین بررسی نوع استعمال ایده‌های هگلی در تاریخ‌نگاری اندیشه و سیاست ایرانی، به پاسخ‌های دکتر بستانی به انتقادات مختلف مطرح شده در خصوص سایر وجوه اندیشۀ دکتر طباطبایی اختصاص یافته است.
دومین بخش مجله با عنوان «گنجینۀ مخطوطات» مشتمل بر بخش پایانی مقالۀ «شراب روحانی» به قلم مرضیه سلیمانی است. بخش سوم مجله «ادب و هنر» نام دارد و دربرگیرندۀ دو مقالۀ است. نخستین مقاله با عنوان «راز ماندگاری حافظ چیست؟» به قلم فتح الله مجتبایی است و دومین مقاله با نام «قره گز» به قلم متین آند و با ترجمۀ رضا عباسی است. بخش سوم مجله با نام «اندیشه و نظر» مشتمل بر چهار مقاله است. نخستین مقالۀ این بخش با نام «شکوفایی مباحث کلامی در سده های دوم و سوم میلادی» به قلم پاتریسیا بریل و با ترجمۀ محمدجواد محمدی است. مقالۀ بعدی، بخشِ پایانی مقالۀ «عبهر العاشقین» به قلم هانری کربن است که انشاء الله رحمتی آن را به فارسی ترجمه کرده است. «انتقادهای رورتی از فلسفۀ سنتی» سومین مقاله به قلم نبی الله سلیمانی است. آخرین مقاله این بخش را مهدی کمپانی زارع با عنوان «سیری کوتاه در طبیعیات سهروردی» نگاشته است. در بخش کتاب، علاوه بر کتاب فلسفۀ فرهنگ به قلم علی اصغر مصلح، چند کتاب تالیفی و ترجمه ای دیگر در حوزۀ اندیشه معرفی شده است. در بخش کتاب خارجی هم کتاب های مرتبط با موضوع دفترماه معرفی شده است. در آخرین بخش مجله یعنی بخش «گزارش» نیز، برخی وقایع حوزۀ اندیشه در یک ماه گذشته گزارش شده است.
منبع: خبرگزاری مهر
