چندی پیش در موسسه مطالعاتی رویش دیگر، نشست «شیوههای علاقمند کردن کودکان به مطالعه» با حضور زهره فتوحی، کارشناس ارشد روانشناسی برگزار شد. در این نشست مطرح شد که هر مرحله از رشد کودکان دوران حساس و مهمی در زندگی است و اگر میخواهیم کودکان در جوانی و بزرگسالی افرادی مطلع و هوشیار باشند، باید آنها را در گذر از هر مرحله با شیوه درست یاری کنیم. تنها مدرسه و کتابهای درسی نمیتوانند کودکان و نوجوانان را برای موفقیت در حل مشکلات گوناگون زندگی آماده کنند و از طریق کتابهای غیردرسی مناسب باید درست اندیشی را به کودکان آموزش داد تا نسلی آگاه پرورش یابد. با زهره فتوحی، کارشناس ارشد روانشناسی درباره اهمیت نقش والدین، مدرسه و تلویزیون در علاقهمند کردن کودکان به مطالعه گفت و گو کرده ایم که میخوانید.
در علاقهمند شدن کودکان به مطالعه خانواده، مدرسه و تلویزیون اهمیت زیادی دارند. چگونه باید پدر و مادر را برای این کار آموزش داد؟
اول از همه باید این پرسش را برای پدر و مادر ایجاد کرد که چرا باید گرایش به مطالعه داشته باشند و در ادامه رفتار پدر و مادر را تغییر داد. باید توجه کرد که عادت به مطالعه ذاتی نیست، بلکه خواندن کودک یک مهارت اکتسابی است که پدر و مادر باید این عادت را در او ایجاد کنند. برای این کار باید همیشه روزنامه یا کتاب و یا هر چیز خواندنی دیگر در خانه باشد و پدر و مادر به کودک القا کنند که دانستههای خود را از خواندن به دست آورده اند. پدر و مادر نباید با جدیت و در سکوت مطالعه کنند، بلکه باید اگر چیز جالبی میخوانند، آن را در خانه مطرح کنند و درباره اش حرف بزنند. باید توجه کرد که بچهها قبل از ورود به مدرسه قدرت نوشتن ندارند و تنها از راه شنیدن دایره لغاتشان بالا میرود. بچه هایی که پیش از مدرسه برایشان کتاب خوانده نمیشود و دایره لغاتشان بالا نمیرود، بعدا در مدرسه مشکل یادگیری پیدا میکنند. وقتی پیش از مدرسه کودک را به مطالعه علاقهمند کنیم، او در مدرسه هم علاقهمند به خواندن است و موفقتر خواهد بود.
نوع کتاب خواندن برای کودک باید چگونه باشد تا او را جذب کند؟
پدر و مادر باید کتابهای داستان را بلندخوانی کنند. از طرف دیگر نباید فقط وقت خواب و با لحن آرام و لالایی وار برای کودک کتاب خواند. باید از قبل از مدرسه شروع به کتاب خواندن برای کودک کرد. البته کتاب خریدن صرف موجب کتاب خوان شدن کودک نمیشود و بچه باید با نمایشگاه کتاب و کتاب فروشی انس پیدا کند و درباره کتاب با او صحبت شود تا علاقه پیدا کند برای یافتن جواب سوال هایش به سراغ کتاب برود. برای مثال وقتی کتاب قصه برای بچه میخوانیم، بهتر است درباره تصاویر کتاب با او صحبت کنیم. باید بعد از خواندن یکی دو صفحه از کتاب، از کودک بخواهیم از زبان خودش توضیح دهد تا حالا چه اتفاقاتی در کتاب قصه رخ داده تا به یادگیری کودک و پرورش تفکر انتقادی در او کمک شود. در واقع با ایجاد پرسش برای کودک باید او را به مطالعه علاقهمند کرد.
در دوران مدرسه باید چگونه کودک را به کتاب خواندن ترغیب کرد؟
در سالهای اول دبستان بچهها میتوانند کتاب بخوانند و پدر و مادر باید با حوصله در کنار کودک بنشینند تا کتاب را برایشان بخواند. والدین باید با جایزه دادن به کودک او را به مطالعه بیشتر تشویق کنند. با این همه تعداد کتاب هایی که کودک میخواند، مهم نیست و مهم تر از آن پرورش تفکر انتقادی و یادگیری است. متاسفانه نظام آموزشی مدرسه، رقابتی و نمره محور است و به دنبال معرفی منابع متنوع خواندن به کودکان نیست.
مدارس چگونه میتوانند عادت کتاب خواندن را در کودکان ایجاد کنند؟
در مدرسه باید در کنار ساعتهای کلاسی، ساعتهای پرورشی در نظر گرفت و روی پرورش خلاقیت بچهها کار کرد. بچهها باید در کتابخانه مدرسه مشارکتی فعالیت کنند و به همدیگر کتاب امانت دهند. به اطلاعاتی که بچه از کتابها کسب میکند، باید در مدرسه اهمیت داد و از او بخواهیم آنها را در کلاس ارائه کند.
وقت زیادی از بچهها صرف تماشای تلویزیون میشود. چگونه میشود از طریق تلویزیون کودک را به مطالعه ترغیب کرد؟
خانوادهها میتوانند از تلویزیون به عنوان یک ابزار آموزشی استفاده کنند و به هنگام تلویزیون دیدن کودک، کنار او بنشینند و مفاهیم برنامهها را برایش توضیح دهند. از طرف دیگر باید والدین از دیدن برخی شبکهها صرف نظر کنند، چون دیدن برخی سریالها موجب میشود در ذهن بچه سوالاتی ایجاد شود و به دلیل این که اجازه سوال کردن درباره برخی مسائل به او داده نمیشود، دربارهاش خیالپردازی میکند و این منجر به بلوغ زودرس او و بروز مشکلات اجتماعی و فردی در نوجوانی اش میشود.